Hout bestaat grofweg uit vezels en lignine. Lignine zorgt voor de verbinding van de vezels in de boom. Nadat het hout is verzameld, wordt het gezaagd, ontbast en soms gechipt. Chippen is het verkleinen van hout met messen, zodat het beter kan worden verwerkt. Vervolgens worden de houtvezels ontsloten. Dat betekent dat de vezels van elkaar worden losgemaakt. Dat gebeurt op verschillende manieren. De belangrijkste twee vormen van ontsluiten zijn: mechanisch (houthoudend) en chemisch (houtvrij). Het hout wordt bij mechanische ontsluiting fijngemalen. Bij chemische ontsluiting wordt het hout gekookt.

Het onderscheid Houthoudend en Houtvrij is van belang om de volgende redenen:

Vergeling - De lignine veroorzaakt na verloop van tijd vergeling van het papier als dit wordt blootgesteld aan licht. Houthoudend papier vergeelt sneller. Grofweg kan worden geconcludeerd dat houthoudend papier minder wit is dan houtvrij papier al zijn er uitzonderingen op die regel. 

Milieu en rendement - Houthoudend papier kent milieuvoordelen ten aanzien van houtvrij papier. Bij mechanische ontsluiting is voor de gelijke hoeveelheid houtvrij papier minder hout en energie nodig. 

Sterkte - Houtvrij papier is steviger dan houthoudend papier. Door het chemische ontsluitingsproces blijven de vezels langer. Bij mechanische ontsluiting worden de vezels gemalen, korter en dus minder sterk.

De opaciteit is de mate van doorschijnbaarheid van het papier. De waarde wordt uitgedrukt in procenten. Hoe hoger het percentage, hoe minder doorschijnend het papier is. Houtvrij gestreken papier heeft doorgaans een lagere opaciteit dan de houthoudende varianten bij eenzelfde gramgewicht. De opaciteit van papier wordt beïnvloed door de samenstelling en de productiemethode ervan. Onder andere de gebruikte vulstoffen, de vezels, de maling van deze vezels en de kleur van het papier bepalen in hoge mate de doorzichtigheid. Papier met een goede opaciteit kan in een lager gramgewicht aangeboden worden en dit heeft een positieve uitwerking op de kostprijs. 

Opdikkend papier is op een speciale manier geproduceerd. Het lijkt of er meer 'lucht' in het papier zit. Hierdoor verkrijgt het papier meer volume maar blijft het laag in gewicht. Soms heeft het de voorkeur om folders en boeken met een gering aantal pagina's wat dikker te doen lijken. De micrometrische dikte of opdikkendheid kan hierbij hulp bieden. Het opdikkingscijfer is een omrekeningsfactor die verkregen wordt door de dikte in microns te delen door het gramgewicht in m².

Voorbeeld - een glanzend papier van 170 g/m² met een opdikking van 0,79 heeft een effectieve dikte van 134 micron. De matte versie daarentegen heeft in dezelfde kwaliteit en gramgewicht een dikte van 192 micron en heeft dus een opdikking van 1.13. Matte papiersoorten zijn dus bij eenzelfde gramgewicht relatief dikker dan gesatineerde.

Hoe hoger de glans van het papier, hoe luxueuzer het drukwerk oogt. De glans wordt verkregen door het kalanderen (ook wel satineren genoemd) van het oppervlak. Dit wordt gemeten door een glansmeter onder een hoek van 75° en wordt vervolgens in een percentage uitgedrukt. Bij meer dan 70% spreekt men dan over een glanzend (gloss) papier omdat het licht op het oppervlak meer weerkaatst wordt. De leesbaarheid van de tekst wordt hierdoor verminderd maar de drukglans op het beeld wordt verhoogd. Wij raden papier met een glanzend oppervlak aan wanneer de wens is om het beeld de boventoon te laten voeren ten aanzien van de tekst. Is daarentegen de tekst belangrijker en het beeld ter ondersteuning? Dan adviseren wij een mat of halfmat oppervlak. Door de hoge druk op het papier tijdens de productie ontstaat er glans, maar gaat dit ten koste van de dikte, stijfheid en opaciteit. Drukwerk op mat papier is over het algemeen delicater bij de afwerking. Om dit enigszins te verhelpen kan er gekozen worden voor een halfmat papier, dit heeft namelijk alle voordelen van zowel de matte als de glanzende kwaliteiten in zich, maar niet de nadelen.